مطالعه چالشهای فرزندآوری در شهر تهران با تأکید بر روش ترکیبی

موضوع پژوهش حاضر، مطالعه جامعه شناختی فرزندآوری است. پرسش اصلی این است که تعیین کننده های اجتماعی باروری کدام است؟ هدف، شناسایی عواملی است که به کم فرزندآوری در جامعه ایرانی می انجامد؟ برای تبیین موضوع پژوهش، از نظریه های جامعه شناختی (گیدنز، بوردیو) همچنین تئوری های جمعیتی باروری (کالدول، رویکرد اشاعه، گذار جمعیتی دوم (لستهاق، وندکا)، مک نیکل، نظریه برابری جنسیتی) و نظریه های استقلال زنان (میسون، رُی و نیرنجان، کیشور و ...) استفاده شد. روش تحقیق، روش ترکیبی است که دربردارنده روش های کیفی ـ کمی است. جمعیت آماری این پژوهش، همه زنان متأهل در شهر تهران است. در بخش کیفی با بیست تن از زنان به صورت هدفمند مصاحبه نیمه عمیق انجام شد. در این بخش، به این پرسش ها پاسخ داده شد که دیدگاه زنان درباره کنش باروری چگونه است و چه درک و تفسیری از باروری دارند. مصاحبه های کیفی بر اساس معانی مشترک ظاهری در قالب نظریه ها و طبقه ها کدبندی شده و به درون مایه اصلی «فرزندآوری به مثابه کنش بازاندیشانه» رسیده است. نتایج کیفی نشان داد که تصمیم افراد برای داشتن فرزند، راهکار خاصی برای ایجاد تعادل میان تمایلات فردی و ساختاری است. در بخش پیمایش، پرسش اصلی این بود که چه عوامل گوناگونی موجب تصمیم افراد به داشتن فرزند می شود؟ داده های مورد نیاز از چهارصد زن همسردار گردآوری شد. تحلیل چندمتغیره نشان داد که متغیرهای «تعداد خواهر و برادر پاسخگو، سن ازدواج، محل تولد، اختلاف سنی همسران، درآمد خانواده، تحصیلات زن، مشارکت زنان در تصمیم گیری در امور خانواده، استقلال روانی (رضایت از زندگی)، نگرش مثبت و منفی به فرزند، ترجیح جنسی، نگرش به سقط جنین، مدیریت بدن، دینداری و تقدیرگرایی» از عوامل مهم تأثیرگذار بر باروری (رفتار، ایدئال و تمایلات فرزندآوری) زنان قلمداد می شود. بر اساس نتایج به دست آمده از روش کیفی و کمی می توان گفت باروری، یک واقعیت اجتماعی است و در بطن فرهنگ، اجتماع، سیاست و اقتصاد صورت می گیرد و یک امر صرفاً زیستی یا اقتصادی نیست.